اندیکاتور OBV چیست؟ فیلم آموزشی کار با اندیکاتور OBV

اندیکاتورها ابزارهایی هستند که در تحلیل تکنیکال بسیار به درد شما می‌خورند. انواع گوناگونی از اندیکاتورها وجود دارد و برخی از آنها بسیار بنیادی و قدیمی و برخی دیگر جدیدتر هستند. البته شما می‌توانید بدون استفاده از اندیکاتورها نیز دست به معامله بزنید و صرفا از معامله با پرایس اکشن استفاده کنید. اما بسیاری از معامله‌گران ترجیح می‌دهند هم پرایس اکشن را تحلیل کنند و هم از یک یا چند اندیکاتور برای تشخیص سیگنال‌هایی استفاده کنند که شاید پرایس اکشن به تنهایی آنها را مشخص نکند.

برای یادگیری آموزش پرایس اکشن کلیک کنید.

در این مقاله مشخصا اندیکاتوری به نام OBV  یا حجم تعادلی را خواهید آموخت. این اندیکاتور به شما کمک می‌کند که بر حسب حجم معاملات روندها را پیشبینی کنید و بفهمید چه زمانی دست به خرید یا فروش بزنید.

---در این ویدیو کوتاه و مختصر با اندیکاتور حجم تعادلی (OBV) آشنا شوید---

اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی چیست؟

اکثر اندیکاتورهایی که در فارکس و دیگر بازارها با آنها سر و کار دارید بر اساس قیمت‌ها محاسبه می‌شوند، مثلا اندیکاتورهایی مانند میانگین متحرک، RSI، بولینگر و غیره همگی از قیمت‌ها و پرایس اکشن برای محاسبه استفاده می‌کنند.

اما اندیکاتور حجم تعادلی یا OBV از این نظر تفاوتی اساسی دارد، این اندیکاتور نه بر اساس قیمت‌ها، بلکه بر اساس حجم معاملاتی محاسبه می‌شود.

ایده پشت اندیکاتور OBV این است که بر اساس حجم معاملات می‌توان تا حدی روندهای آتی و نقاط معکوس شدن یا چرخش روند را پیشبینی کرد. این اندیکاتور توسط جوزف گرانویل ابداع شد. او اعتقاد داشت که در بازارهای معاملاتی مانند بورس و فارکس ما دو نوع بازیگر عمده داریم:

 ۱) معامله‌گران بزرگ یعنی شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌ها، صندوق‌های بازنشستگی و تعاونی، و اینگونه نهادها؛

 ۲) سهامداران و معامله‌گران خرد، یعنی افرادی که به طور شخصی دست به خرید و فروش می‌زنند.

از نظر گرانویل، وقتی که بازیگران بزرگ دست به خرید یا فروش سهام می‌زنند، حجم (Volume) تغییر زیادی می‌کند اما قیمت بلافاصله به همان اندازه واکنش نمی‌دهد، اما پس از مدت‌زمانی این تغییرات حجم روی قیمت و روند تاثیر می‌گذارد. بگذارید با مثالی از فارکس این مساله را توضیح دهیم:

مثلا ممکن است در فارکس بازیگران بزرگی مانند بانک‌ها به مقدار زیادی دست به خرید EUR/USD بزنند (یورو بخرند و دلار بفروشند) اما قیمت بلافاصله چندان تغییر نکند. اما پس از مدتی این حجم بالای خرید توسط بازیگران بزرگ باعث می‌شود که قیمت کم‌کم روندی صعودی پیدا کند و بازیگران خرد نیز با اتکا به این وضعیت و نگاه به عملکرد معامله‌گران بزرگ، به این قطار بپیوندند و دست به خرید بزنند. در این نقطه روند صعودی قوی شکل می‌گیرد. اما معامله‌گران بزرگی که از آنها سخن گفتیم به دنبال سودگیری هستند، پس آنها صبر می‌کنند تا قیمت به سقف مطلوب آنها برسد و سپس دست به فروش می‌زنند و تدریجا پس از آن دوباره تحت تاثیر این اقدام ممکن است روند کلی تحت تاثیر قرار بگیرد و نزولی شود و دوباره معامله‌گران خرد نیز به دنبال این روند راه بیفتند و روند نزولی تقویت شود. مشابه همین اتفاق می‌تواند در بورس و سهام نیز رخ دهد.

این مبنای کار اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی است و این اندیکاتور سعی می‌کند بر اساس همین تغییرات در حجم معاملات پیشبینی کند که روندها در کجا صعودی و در کجا نزولی می‌شوند.

فرمول محاسبه اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی

برای محاسبه میزان OBV یا حجم تعادلی در هر دوره، باید ابتدا نگاه کرد که آیا قیمت آخر معاملات آن دوره بالاتر از قیمت آخر دوره پیش است یا پایینتر. مثلا فرض کنید این دوره یا تایم فریم شما روزانه باشد:

• اگر قیمت آخر دیروز بالاتر باشد، شما OBV روز قبل را با حجم معاملاتی امروز جمع می‌زنید تا OBV امروز به دست بیاید.
• برعکس، اگر قیمت آخر امروز پایینتر از دیروز باشد، باید OBV روز قبل را منهای حجم معاملاتی امروز کنید تا OBV امروز به دست بیاید. 
• اگر هم قیمت آخر دیروز با قیمت آخر امروز یکسان باشد، OBV یا حجم تعادلی امروز برابر با حجم تعادلی دیروز می‌شود.

به عبارت دیگر:

در فرمول بالا OBV همان حجم تعادلی امروز، OBV_prev حجم تعادلی دیروز، و volume حجم معاملاتی امروز است.

همانطور که متوجه شدید، خود OBV اولیه، یعنی اولین OBV که مبنای تمامی محاسبات بعدی شما قرار می‌گیرد (در اینجا OBV دیروز) محاسبه نمی‌شود، بلکه به صورت دلخواه مقداری (مثلا صفر) به آن می‌دهید و برای روزهای آتی از این فرمول استفاده می‌کنید. شاید عجیب به نظر برسد اما علت را در پایین خواهید دید.

مطالعه این مقاله پیشنهاد می‌شود: اندیکاتور ma

مثال استفاده از اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی

چیزی که در استفاده از OBV مهم است نه مقدار عددی آن، بلکه نوسانات و تغییرات آن است. اساس تحلیل با استفاده از اندیکاتور OBV این است که شما اعتقاد دارید پول هوشمند یا همان پولی که توسط معامله‌گران بزرگ (صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، بانک‌ها و چنین نهادهایی) معامله می‌شود رفتاری متفاوت با معامله‌گران خرد دارد.

در مطالعه اندیکاتور OBV، به عنوان یک تحلیلگر شما سعی می‌کنید از یک طرف حجم معاملات نگاه کنید و از طرف دیگر قیمت را زیر نظر داشته باشید و رابطه این دو (تغییرات قیمت و تغییرات حجم) را بررسی کنید. مثلا اگر شاهد باشید که حجم خرید ناگهان به مقدار زیادی بالا رفته، اما قیمت تغییر چندانی نکرده است، می‌توانید حدس بزنید که احتمالا معامله‌گران بزرگ و سازمانی در حال معاملات بزرگی هستند که ممکن است در روزهای آتی روی روند تاثیر بگذارد و روندی صعودی یا نزولی ایجاد کند و معامله‌گران خرد نیز به آن روند بپیوندند.

برای مثال در نظر بگیرید که برای پنج روز متوالی معاملات جفت ارز EUR/USD بدین صورت باشد:

روز ۱) قیمت آخر = ۱.۵  و حجم = ۲۵۰۰۰

روز ۲) قیمت آخر = ۱.۴ و حجم = ۳۰۰۰۰

روز ۳) قیمت آخر = ۱.۴ و حجم = ۲۶۰۰۰

روز ۴) قیمت آخر = ۱.6 و حجم = ۵۰۰۰۰

روز ۵) قیمت آخر = ۱.7 و حجم = ۵۵۰۰۰

اگر  OBV یا حجم تعادلی روز اول را برابر صفر در نظر بگیریم، در روز دوم قیمت آخر پایینتر از روز قبل بوده، پس داریم:

حجم تعادلی روز دوم = ۳۰۰۰۰-۰ که برابر با ۳۰۰۰۰- می‌شود.

در روز سوم قیمت آخر با روز پیش یکسان است، پس حجم تعادلی این روز با روز دوم برابر و همان ۳۰۰۰۰- است.

در روز چهارم قیمت آخر بیشتر از روز قبل است، پس داریم:

حجم تعادلی روز چهارم = ۵۰۰۰۰ + ۳۰۰۰۰- که برابر با ۲۰۰۰۰ می‌شود.

و در روز پنجم باز قیمت بالاتر رفته، پس داریم:

حجم تعادلی روز پنجم = ۵۵۰۰۰ + ۲۰۰۰۰ که برابر با ۷۰۰۰۰ می‌شود.

در روز چهارم بر حسب تغییرات قابل توجه حجم تعادلی می‌توان نتیجه گرفت که احتمالا معامله‌گران بزرگ دست به خرید با حجم بالا زده‌اند. در این شرایط باید به پرایس اکشن و روندها توجه کرد چون ممکن است روند صعودی یا نزولی مشخصی (بر حسب این که این معامله‌گران بزرگ دست به خرید یا فروش بزنند) ایجاد شود.

جمع بندی

در پایان به برخی سوالات که ممکن است درباره اندیکاتور OBV برای شما مطرح باشد می‌پردازیم. می‌توانید در قسمت نظرات باقی سوالات یا نظرات خود را مطرح کنید.

آیا اندیکاتور حجم تعادلی (OBV) به تنهایی قابل استفاده است؟

از اندیکاتور OBV باید در کنار تحلیل پرایس اکشن و همچنین اندیکاتورهای دیگر که روند را به شما نشان بدهند مانند میانگین متحرک، و اندیکاتورهایی که قدرت روندها را نشان بدهند، مانند ADX (شاخص جهت‌دار میانگین) و RSI (شاخص قدرت نسبی) استفاده کرد. این اندیکاتور صرفا می‌تواند به شما نشان بدهد که چه زمانی تغییرات حجمی حاصل از معاملات بازیگران بزرگ سازمانی می‌تواند جمعیت بازار را به دنبال خود بکشاند و روندی مشخص را ایجاد کند. اما لزوما سقف و نقطه معکوس شدن این روند را به شما نشان نمی‌دهد.

محدودیت‌های اندیکاتور OBV چیست؟

بهتر است اندیکاتور حجم تعادلی یا OBV را به همراه اندیکاتورهایی که داده‌های قبلی را لحاظ می‌کنند، مانند میانگین متحرک (MA) یا شاخص جهت‌دار میانگین (ADX) استفاده کنید چون به تنهایی OBV ممکن است سیگنال‌های کاذب تولید کند. نقطه قوت این اندیکاتور نشان دادن تغییرات حجمی بزرگ در معاملات است اما ممکن است شاهد تغییرات حجمی ناگهانی باشید که روندی خاص در پی آنها ایجاد نمی‌شود. مثلا ممکن است یک رویداد اقتصادی (مثلا اعلام یک آمار مهم) باعث تغییرات حجمی زیاد شود و یا بازیگرانی بزرگ دست به معامله در حجم بالا بزنند اما در پی آن روندی ایجاد نشود. چنین رخدادهایی همچنین می‌توانند این اندیکاتور را برای چندین دوره دچار کاهش دقت کنند چون OBV هر دوره بر اساس مقدار آن در دوره قبل محاسبه می‌شود.